Na een grondige analyse van schilderijen van Rembrandt maakte een 3D-printer een ‘volledig nieuw werk’ van de schilder, inclusief het reliëf dat zo kenmerkend is voor olieverfschilderijen. Het project The Next Rembrandt is het eerste proof of principle van verschillende technieken die het tezamen mogelijk maken om extreem natuurgetrouwe kopieën van schilderijen te vervaardigen.


Het haalde gisteren alle nieuwsrubrieken: met behulp van geavanceerde technieken was een nieuwe Rembrandt geschapen. Medewerkers aan het project The Next Rembrandt hadden hogeresolutiescans en 3D-profielen van 346 schilderijen van de oude meester gemaakt. Die stopten ze in software voor patroonherkenning en met behulp van kunstmatige intelligentie maakte dit de unieke kenmerken op van de stijl van schilderen van Rembrandt zichtbaar. Op basis daarvan had een computer een volledig nieuw schilderij gemaakt, in de stijl van Rembrandt.


Proof of principle-project

Dat het een volledig nieuwe creatie is moeten we met een korrel zout nemen. Het schilderij is niet volledig from scratch gemaakt: de computer kreeg input over wat hij moest gaan schilderen,  ‘Dit is vooral een prachtig proof of principle-project, maar we moeten voorzichtig zijn om museale kwaliteit aan het schilderij toe te kennen’, zegt Joris Dik, hoogleraar Materials in Art & Archaeology aan de TU Delft, autoriteit op het gebied van het analyseren van Rembrandts werken en als adviseur betrokken bij het The Next Rembrandt-project.


Prachtige PR

Het Rembrandt-project werd bedacht door het reclamebureau J. Walter Thompson en ING. Andere partners zijn Microsoft, de TU Delft en de musea Het Mauritshuis en Het Rembrandthuis. Het is dus in de eerste plaats prachtige PR voor Nederland als kunstland, maar de gebruikte technieken zullen wel degelijk binnen afzienbare tijd serieuze toepassing vinden, is de overtuiging van Dik.

Er zijn verschillende redenen om schilderijen na te maken met het juiste reliëf, de juiste glans en de pennenstreken van de schilder.

‘Er zijn verschillende redenen te bedenken om schilderijen na te maken inclusief het juiste reliëf, de juiste glans en de pennenstreken van de schilder. Bijvoorbeeld om het kwetsbare origineel te conserveren – dan toon je een goede kopie aan het publiek. Of als een origineel bij een brand verloren gaat, maar je er wel foto’s van hebt. Dan is het handig dat je het zeer natuurgetrouw kunt namaken. Ten slotte ligt onder een verflaag soms een ander schilderij verborgen. Met deze technieken zou je dat andere schilderij tot leven kunnen wekken.’ Trouwens, Rembrandt kopieerde als ondernemer zelf ook al wel eens zijn eigen schilderijen.


Printers

Behalve de uitbereide analysetechnieken was een centrale rol weggelegd voor het vervaardigen van het schilderij. Dit gebeurde met printers van Océ uit Venlo, een dochter van Canon. Daar werken ze al enkele jaren aan het reproduceren van schilderijen (zie video). Een printer die UV-uithardende inkten kan printen legt verschillende laagjes op elkaar zodat precies het reliëf ontstaat dat in het originele schilderij zat. Vervolgens print een hoge kwaliteit kleurenprinter het gewenste beeld eroverheen.
 


De nieuw geprinte ‘Rembrandt’ oogstte veel lof in de media. Toch hebben de gebruikte technieken nog zo hun beperkingen. In tegenstelling tot de suggestie die wordt gewekt, is er nog veel handwerk in de reconstructie gaan zitten, zegt Dik. ‘Dat is nodig om echt de juiste glans, transparantie en exact de juiste kleuren te krijgen. Ook kan zo’n nieuw schilderij nooit beter zijn dan de data die je erin stopt. Je zou dus eigenlijk nog veel meer werken van Rembrandt willen analyseren.’ Het printen, ten slotte, is ook nog voor verbetering vatbaar. Daarom werkt een promovendus van de TU Delft samen met Océ.
 


Bezoek de website van het project The Next Rembrandt.

 

Openingsbeeld: het 'nieuwe', door computers gegenereerde schilderij van Rembrandt. Bron: The Next Rembrandt.